Modern Türkiye'nin Yüz Düşünürü - 4. Cilt

Eyüp Beyhan

Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet dönemine geçiş sürecinde aydınlar, tarihin kırılma noktalarında önemli roller üstlendiler. Osmanlı’da aydınlar genellikle devletin hizmetinde olan, eğitimli ve entelektüel bireylerdi. Ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında aydınlar arasında Batı etkisi ve milliyetçilik akımlarının güçlenmesiyle birlikte, toplumsal değişim ve modernleşme talepleri artmaya başladı. İmparatorluğun çöküş döneminde aydınlar, modernleşme ve reform ihtiyacı konusunda fikir birliği sağlamaya çalışırken, bazıları da Batı’ya özenerek Osmanlı toplumunu eleştirdiler ve değişim çağrısında bulundular. Bazı aydınlar ise yenileşmeyi savunurken Batı medeniyetine karşı Osmanlı’nın savunduğu büyük medeniyetin değerlerine bağlı kalarak değişim ve yenileşmenin gerçekleşmesini savunmuşlardır.   Bu süreç, aydınların toplumun sosyal ve siyasi yapısını yeniden şekillendirme çabalarını da beraberinde getirdi.
Cumhuriyet döneminde ise aydınlar modern Türkiye’nin kurulmasında önemli rol oynadılar. Cumhuriyetin temel değerleri başta olmak üzere çağdaşlık, eğitim ve bilim gibi ilkelerin yayılmasında aydınların etkisi büyük oldu. Aydınlar, toplumun eğitim seviyesini yükseltmek, bilimsel ve teknolojik ilerlemeyi desteklemek ve demokratik değerleri yaymak konusunda önemli gayretler sarf ettiler. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde aydınlar, toplumun değişim ve dönüşümünde önemli aktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. İdealleri ve fikirleriyle topluma yön veren aydınlar, Türkiye’nin sosyal, kültürel ve siyasi gelişiminde belirleyici bir rol oynamışlardır.
Cumhuriyetin 100. yılına özel olarak, Türk düşünce tarihine damga vuran 100 önemli düşünür üzerine eser ortaya koymak, bu isimlere bir vefa göstergesidir. Bu düşünürler, fikirleri ve katkılarıyla Türkiye’nin siyasal, sosyal, iktisadi, kültürel, edebi ve bilimsel gelişimine önemli ölçüde katkıda bulundular. Onların eserleri ve düşünceleri, sadece Türkiye’de değil aynı zamanda uluslararası alanda da etkisini gösterdi. Birbirinden kıymetli bu düşünürlerin her biri kendi kitlesi üzerinde önemli olmakla birlikte, günümüze bıraktığı düşünceleri, hangi siyasal düşünceden olursa olsun toplum nezdinde bir karşılığı vardır. Sıradan günlük siyasal meşgalenin ötesinde yapılan analizler, onları kıymetli kılar. Düşünceleriyle Türkiye siyasi alanından, edebiyat akımlarına, iktisadi yansımalardan kültürel gelişmelere kadar suyun başında duran bu düşünürler, 100. yılında Cumhuriyet’in önemli sac ayaklarını oluşturdular.